Άρθρο της Β. Μακροπούλου, Business Analyst στην Eurobank Business Services
Στις 12/05/2016 δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ ο Ν. 4387/12-05-2016 «Ενιαίο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλειας – Μεταρρύθμιση ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού συστήματος – Ρυθμίσεις φορολογίας εισοδήματος και τυχερών παιχνιδιών και άλλες διατάξεις», με σημαντικές μεταβολές στη δομή και τον χαρακτήρα του ασφαλιστικού συστήματος.
Στο κείμενο που ακολουθεί σας παρουσιάζουμε τις κυριότερες αλλαγές που προβλέπει ο νόμος σε θέματα ασφάλισης και το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής τους, όπως ορίζεται από τον νόμο. Επισημαίνουμε ότι για την πρακτική εφαρμογή των διατάξεων και την διευκρίνιση ζητημάτων που προκύπτουν σε σχέση με τις προϋπάρχουσες ρυθμίσεις, απαιτείται έκδοση Υπουργικών Αποφάσεων και εγκυκλίων από τους αρμόδιους φορείς.
Ειδικότερα, ο Ν. 4387/2016 ορίζει ότι θεσπίζεται Ενιαίο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλειας που περιλαμβάνει:
- Το Εθνικό Σύστημα Υγείας
- Το Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης για τις προνοιακές παροχές
- Το Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης για τις ασφαλιστικές παροχές
Α. ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ
Από την 01/01/2017 συνιστάται Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία «Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης» (Ε.Φ.Κ.Α.) υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο οποίο εντάσσονται αυτοδίκαια οι υφιστάμενοι φορείς Κύριας Ασφάλισης και κλάδοι ασθενείας.
Το Ε.Τ.Ε.Α μετονομάζεται σε: «Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών» (Ε.Τ.Ε.Α.Ε.Π.), στο οποίο εντάσσονται με τους τομείς/κλάδους που περιλαμβάνουν:
- Το Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων (Τ.Π.Δ.Υ.)
- Το Ταμείο Πρόνοιας Ιδιωτικού Τομέα (ΤΑΠΙΤ)
- Ο κλάδος Πρόνοιας του Ενιαίου Ταμείου Ασφάλισης Προσωπικού Εργαζομένων στα Μ.Μ.Ε. (ΕΤΑΠ-ΜΜΕ)
- Ο κλάδος Πρόνοιας του Ταμείου Ασφάλισης Υπαλλήλων Τραπεζών και Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας (ΤΑΥΤΕΚΩ)
- Ο Τομέας Πρόνοιας του Ενιαίου Ταμείου Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (ΕΤΑΑ)
- Το ταμείο Πρόνοιας Αξιωματικών Εμπορικού Ναυτικού (ΤΠΑΕΝ)
- Το Ταμείο Πρόνοιας Κατωτέρων Πληρωμάτων Εμπορικού Ναυτικού (ΤΠΚΠΕΝ)
- Ο Ειδικός Λογαριασμός Πρόνοιας προσωπικού ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.
Α.1. Ασφαλιστικές Εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών στον ιδιωτικό τομέα
Μεταβολές με αναδρομική ισχύ από 01/01/2016
- Καταργείται ο κλάδος Ειδικής Προσαύξησης του ΤΣΜΕΔΕ και ο κλάδος Μονοσυνταξιούχων του ΤΣΑΥ, αναδρομικά από την 01/01/2016.
Σημειώνουμε ότι για την επιστροφή των ποσών από την 01/01/2016 για τους έμμισθους μηχανικούς, το ΤΣΜΕΔΕ δίνει δυνατότητα επιστροφής των ποσών με υπολογισμό αναδρομικών εντός του 2016.
Μεταβολές με έναρξη ισχύος την ημερομηνία δημοσίευσης του νόμου (12/05/2016)
- Αυξάνεται το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών σε: 5.860,80€. Το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών ορίζεται πλέον για Νέους και Παλαιούς ασφαλισμένους ως το δεκαπλάσιο του εκάστοτε βασικού μισθού άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών.
- Σε περίπτωση πολλαπλής μισθωτής απασχόλησης ή έμμισθης εντολής, το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών ισχύει σε ό,τι αφορά στην εισφορά εργαζομένου.
- Ενοποιείται το ποσοστό εισφοράς για τον Κλάδο Κύριας Σύνταξης στον ιδιωτικό τομέα σε 20% (6,67% για τον εργαζόμενο και 13,33% για τον εργοδότη), πλην των ασφαλισμένων στις διατάξεις Βαρέων και εργοσήμου.
- Τα παραπάνω εφαρμόζονται, εκτός από τους ασφαλισμένους στο ΙΚΑ ΕΤΑΜ και:
Α. Για τους ασφαλισμένους του ΕΤΑΑ (ΤΣΜΕΔΕ, ΤΣΑΥ) που παρέχουν εξαρτημένη εργασία, καθώς και τους δικηγόρους με έμμισθη εντολή, ανεξαρτήτως του χρόνου υπαγωγής στην κοινωνική ασφάλιση.
Β. Για τον διευθυντή, Γενικό Διευθυντή, εντεταλμένο, διευθύνοντα ή συμπράττοντα σύμβουλο ή διοικητή εταιρείας, εφόσον συνδέονται με σχέση εξαρτημένης εργασίας.
Γ. Για τα πρόσωπα που διορίζονται ως μέλη Διοικητικού Συμβουλίου και λαμβάνουν αμοιβή.
- Οι συνταξιούχοι που αναλαμβάνουν οποιαδήποτε επαγγελματική δραστηριότητα από την έναρξη ισχύος του Ν. 4387/2016 (12/05/2016) και εξής, έχουν μείωση της κύριας και επικουρικής σύνταξης κατά 60%. Δεν προβλέπεται μείωση του ποσού της σύνταξης για όσους συνταξιούχους απασχολούνταν πριν την ψήφιση του νόμου.
Σημειώνουμε ότι:
- Το ΤΣΜΕΔΕ έχει εφαρμόσει την αύξηση του ανώτατου ορίου ασφαλιστέων αποδοχών από την 01/06/2016.
- Για την εφαρμογή της αύξησης του ανώτατου ορίου ασφαλιστέων αποδοχών από το ΙΚΑ και λοιπά ταμεία αναμένεται εγκύκλιος από την Γενική Γραμματεία Κοινωνικών ασφαλίσεων. Η διάταξη δεν έχει εφαρμοσθεί προς το παρόν.
- Σε ό,τι αφορά στις υπόλοιπες διατάξεις υπολογισμού εισφορών που αναφέρονται παραπάνω, αναμένεται Υπουργική απόφαση που θα ορίζει τις λεπτομέρειες και την πρακτική εφαρμογή τους.
Μεταβολές με έναρξη ισχύος την 01/06/2016
- Από την 01/06/2016-31/05/2019, το ποσό της μηνιαίας εισφοράς για την επικουρική ασφάλιση Νέων και Παλαιών ασφαλισμένων για τα ταμεία που ανήκουν στο ΕΤΕΑ υπολογίζεται σε ποσοστό 3,5% για τον εργαζόμενο και 3,5% για τον εργοδότη. Από την 01/06/2019 έως 31/05/2022 το ποσό της μηνιαίας εισφοράς υπολογίζεται σε ποσοστό 3,25% για τον εργαζόμενο και 3,25% για τον εργοδότη. Μετά το πέρας της εξαετίας, το ποσοστό της μηνιαίας εισφοράς επανέρχεται στο ύψος που ίσχυε την 31/12/2015 (ήτοι 3% για τον εργαζόμενο και 3% για τον εργοδότη). Εξακολουθεί να καταβάλλεται η πρόσθετη ειδική εισφορά υπέρ ΕΤΕΑ για όσους ασφαλίζονται στα Βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, καθώς και τους απασχολούμενους σε υπόγειες στοές μεταλλείων – λιγνιτωρυχείων, σε υποθαλάσσιες εργασίες και σε ορυχεία, σταθμούς παραγωγής και δίκτυα της ΔΕΗ.
Μεταβολές με έναρξη ισχύος την 01/07/2016
- Οι αποδοχές των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και οι ασφαλιστικές εισφορές και ο ΦΜΥ κατατίθενται από τους εργοδότες μέσω τραπεζικού λογαριασμού και μεταφέρονται αντιστοίχως και αποδίδονται από την Τράπεζα συνεργασίας στους λογαριασμούς των δικαιούχων μισθωτών, των φορέων κοινωνικής ασφάλισης και του Δημοσίου.
- Οι ασφαλιστικές εισφορές των ασφαλισμένων στο Δημόσιο τομέα καταβάλλονται σε μηνιαία βάση και δηλώνονται από την Ενιαία Αρχή Πληρωμής μέσω Αναλυτικής Περιοδικής δήλωσης
Σημειώνουμε ότι με δεδομένο ότι δεν έχουν εκδοθεί ακόμη οι Υπουργικές Αποφάσεις που θα ορίζουν τις λεπτομέρειες εφαρμογής των διατάξεων, όπως προβλέπει ο νόμος, η έναρξη ισχύος τους μετατίθεται σε μεταγενέστερο της 01/07/2016 χρονικό διάστημα.
Μεταβολές με έναρξη ισχύος την 01/01/2017
- Καταργείται η δυνατότητα Νέων ασφαλισμένων (μετά την 01/01/1993) να επιλέξουν φορέα Κύριας Ασφάλισης σε περιπτώσεις που προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης σε περισσότερους του ενός φορέων κύριας ασφάλισης που εντάσσονται στον Ε.Φ.Κ.Α. Ασφαλισμένοι που παρέχουν εξαρτημένη εργασία και ταυτόχρονα αυτοαπασχολούνται καταβάλλουν τις εισφορές που αναλογούν για κάθε είδος απασχόλησης αντίστοιχα.
- Ασφαλισμένοι (Νέοι και Παλαιοί) που υπάγονταν υποχρεωτικά σε περισσότερους κλάδους ή φορείς για την ίδια απασχόληση καταβάλλουν εισφορές για έναν κλάδο κύριας ασφάλισης του Ε.Φ.Κ.Α. με δυνατότητα των Παλαιών ασφαλισμένων να συνεχίσουν να καταβάλλουν προαιρετικά εισφορές για περισσότερους του ενός κλάδους, ώστε να θεμελιώσουν δικαίωμα δεύτερης σύνταξης.
- Σε περίπτωση παράλληλης ασφάλισης για υγειονομική περίθαλψη σε κλάδους που εντάσσονται στον Ε.Φ.Κ.Α και μη, δίνεται δυνατότητα επιλογής κλάδου ασφάλισης για υγειονομική περίθαλψη για Νέους και Παλαιούς ασφαλισμένους.
- Τυχόν υψηλότερα ή χαμηλότερα ποσοστά εισφορών σε σχέση με το 20% (6,67% για τον εργαζόμενο και 13,33% για τον εργοδότη) για τον κλάδο κύριας σύνταξης αναπροσαρμόζονται ετησίως, ισόποσα και σταδιακά από 01/01.2017 και εξής, ώστε από 01/01/2020 να διαμορφωθούν σε ποσοστό 20%
- Οι μισθωτοί – ανειδίκευτοι εργάτες που ασφαλίζονται στον ΟΓΑ καταβάλλουν μηνιαία εισφορά για τον κλάδο σύνταξης σύμφωνα με τα όσα ισχύουν για τους ασφαλισμένους στο ΙΚΑ – ΕΤΑΜ. Το ποσοστό της μηνιαίας εισφοράς εργαζόμενου και εργοδότη διαμορφώνεται ισόποσα και σταδιακά από 01/01/2017-31/12/2019 ώστε την 01/01/2020 να διαμορφωθεί σε ποσοστό 20%
- Η ασφαλιστική εισφορά υπέρ υγειονομικής περίθαλψης των μισθωτών και λοιπών κατηγοριών που υπάγονται στον ΕΟΠΥΥ, ορίζεται σε ποσοστό 7,10% επί των πάσης φύσεως αποδοχών, ως εξής:
Παροχές σε είδος: 2,15% για τον εργαζόμενο και 4,30% για τον εργοδότη, σύνολο: 6,45%
Παροχές σε χρήμα: 0,40% για τον εργαζόμενο και 0,25% για τον εργοδότη, σύνολο: 0,65%
Α.2. Ασφαλιστικές Εισφορές αυτοαπασχολούμενων και ελευθέρων επαγγελματιών
Μεταβολές με έναρξη ισχύος την 01/01/2016
- Για τους αυτοαπασχολούμενους, ασφαλισμένους στον ΟΓΑ αυξάνονται τα ποσοστά υπέρ υγειονομικής περίθαλψης σταδιακά από 01/01/2016 – 31/12/2018 ώστε από την 01/01/2019 και εξής οι εισφορές επί του ασφαλιστέου εισοδήματος να διαμορφωθούν ως εξής:
Παροχές σε είδος: 6,45%
Παροχές σε χρήμα: 0,50%
Μεταβολές με έναρξη ισχύος την 01/01/2017
- Καταργούνται οι διατάξεις που προέβλεπαν καταβολή μειωμένων εισφορών για τους ασφαλισμένους στο ΕΤΑΑ (ΤΣΜΕΔΕ, ΤΣΑΥ, ΤΑΜΕΙΟ ΝΟΜΙΚΩΝ) για την πρώτη πενταετία υπαγωγής στην ασφάλιση.
- Οι Παλαιοί και Νέοι ασφαλισμένοι που υπάγονται στην ασφάλιση του ΟΑΕΕ καταβάλλουν εισφορές για τον κλάδο κύριας σύνταξης σε ποσοστό 20% επί του μηνιαίου εισοδήματος που καθορίζεται με βάση το καθαρό φορολογητέο εισόδημα από την άσκηση της επαγγελματικής τους δραστηριότητας κατά το προηγούμενο φορολογικό έτος με ελάχιστη μηνιαία βάση υπολογισμού το ποσό που αντιστοιχεί στον κατώτατο βασικό μισθό άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών.
- Οι ασφαλισμένοι στον ΟΑΕΕ που αμείβονται με δελτίο παροχής υπηρεσιών και για τους οποίους προκύπτει ότι το εισόδημα προέρχεται από την απασχόλησή τους σε ένα ή δύο φυσικά ή νομικά πρόσωπα αντιμετωπίζονται ως μισθωτοί για τον υπολογισμό των ασφαλιστικών εισφορών.
- Οι ασφαλισμένοι του ΕΤΑΑ (ΤΣΜΕΔΕ, ΤΣΑΥ, ΤΑΜΕΙΟ ΝΟΜΙΚΩΝ) καταβάλλουν εισφορές για τον κλάδο κύριας σύνταξης σε ποσοστό 14% για τα δύο πρώτα έτη από την πρώτη τους υπαγωγή στην ασφάλιση, σε ποσοστό 17% για τα επόμενα τρία έτη και σε ποσοστό 20% για το διάστημα μετά από το πέμπτο έτος υπαγωγής τους στην ασφάλιση και εξής. Το ποσό που υπολείπεται του ποσοστού 20% μηνιαίας ασφαλιστικής εισφοράς κατά τα πέντε πρώτα έτη ασφάλισης αποτελεί ασφαλιστική οφειλή που εξοφλείται τμηματικά μέχρι και την συμπλήρωση 15 ετών ασφάλισης, με βάση το φορολογητέο εισόδημα ανά έτος, με μεθοδολογία που θα εξειδικευθεί με Υπουργική απόφαση. Η μηνιαία ελάχιστη βάση υπολογισμού είναι το 70% επί του εκάστοτε προβλεπόμενου βασικού μισθού άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών.
- Η εισφορά υπέρ υγειονομικής περίθαλψης για τους ελεύθερους επαγγελματίες και ανεξάρτητα απασχολούμενους ορίζεται ως εξής:
Παροχές σε είδος: 6,45%
Παροχές σε χρήμα: 0,50%
Β. ΓΕΝΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
- Οι αντισυμβαλλόμενοι με σύμφωνο συμβίωσης εξομοιώνονται πλήρως με τους έγγαμους ως προς κάθε κοινωνικο-ασφαλιστικό δικαίωμα, παροχή, υποχρέωση ή περιορισμό, σύμφωνα με την ισχύουσα ασφαλιστική νομοθεσία.
- Εντός του 2016 θα εκδοθεί κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για την θέσπιση κοινού μητρώου υπόχρεων καταβολής ασφαλιστικών εισφορών και φόρου εισοδήματος, μέσω του οποίου θα ενσωματωθούν οι διαδικασίες εγγραφής, δήλωσης και καταβολής ασφαλιστικών εισφορών και φόρου εισοδήματος.
- Προβλέπεται η δυνατότητα έκδοσης Προεδρικού Διατάγματος που θα θεσπίζει αντικειμενικό σύστημα τεκμαρτού υπολογισμού ελάχιστου αριθμού ημερομισθίων και εισφορών για κατηγορίες ή κλάδους επιχειρήσεων ανά μήνα ή άλλο χρονικό διάστημα.
- Το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Εισφορών (Κ.Ε.Α.Ο.) υπάγεται από 01/01/2017 στην ευθύνη του ΕΦΚΑ.
- Οι εισφορές που έχουν εισπραχθεί αχρεώστητα, επιστρέφονται άτοκα στους δικαιούχους, μετά από αίτησή τους κατόπιν συμψηφισμού με τυχόν οφειλές κατ’ αρχήν προς το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και στη συνέχεια προς άλλους ασφαλιστικούς φορείς και φορολογικές αρχές. Οι εισφορές που εισπράττονται ή συνεισπράττονται από το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ υπέρ κλάδων ασθενείας ή για λογαριασμό τρίτων, δεν επιστρέφονται.
